Mekanik, Quartz Saatler ve Winder Gerçeği
19 Kasım 2025
Mekanik, Quartz Saatler ve Winder Gerçeği
Saat dünyasının en büyük ikilemi budur: Mekanik mi, Quartz mı? Quartz (Pilli) Saatler, işin mantık ve pratiklik tarafıdır. İçinde bir pil ve bu pilden aldığı elektrikle saniyede binlerce kez titreşen bir kuvars kristali vardır. Bu titreşim o kadar istikrarlıdır ki, sapma payı yok denecek kadar azdır. Saniye kolu "tak-tak" diye atlayarak ilerler (dead beat). Mekanik Saatler’de ise pil yoktur, devre yoktur. Enerjisini sıkıştırılmış bir yaydan (zemberek) alır. Yüzlerce küçük parça, dişliler, çarklar bir uyum içinde dans eder. Saniye kolu, Quartz’ın aksine akarak (sweeping) ilerler. Mekanik saat, sizden ilgi bekler; o yüzden saat severler ona "yaşayan bir organizma" gözüyle bakar.
Mekanik saatler de kendi içinde ikiye ayrılır ve çalışma prensipleri şöyledir:
-
Kurmalı (Hand-Wound): Enerji kaynağı olan zembereği, saatin yanındaki kurma kolunu (crown) parmaklarınızla çevirerek sıkıştırırsınız. Her sabah saatinizi kurmak, kahve içmek gibi bir ritüeldir. O bağ kurulmazsa, saat durur.
-
Otomatik (Automatic): Kurmalı sistemin üzerine eklenen yarım ay şeklinde bir ağırlık (rotor) vardır. Siz kolunuzu hareket ettirdikçe bu rotor döner ve zembereği kendi kendine kurar. Yani saatin pili sizin "hareketinizdir".
Saat Neden Durur? (Güç Rezervi Nedir?)
Bir otomatik saati kolunuzdan çıkardığınızda, içindeki sıkışmış yay yavaş yavaş boşalmaya başlar. İşte bu yayın, saati ne kadar süre daha çalıştırabileceğine "Power Reserve" (Güç Rezervi) denir.
Genellikle standart saatlerde bu süre 38-42 saat civarındadır. Cuma akşamı saatinizi çıkarıp masaya koyduğunuzda, içindeki enerji Pazar sabahına kadar bitmiş olabilir. Pazartesi sabahı o saati takmak istediğinizde durmuş olduğunu görürsünüz. Saati tekrar ayarlamak, tarihi düzeltmek, kurmak... Kimisi için bu bir zevk, kimisi için ise pratik görünmeyebilir. Eğer tek bir saatiniz varsa ve her gün takıyorsanız, kolunuzdaki hareket ona yeterlidir. Ancak birden fazla otomatik saatiniz varsa, bu işlem yorucu olabilir.
Winder (Saat Kurma Kutusu) İşe Yarar mı?
Winder kutu içindeki motor, saatinizi belirli aralıklarla döndürerek kolunuzdaymış gibi rotorun hareket etmesini sağlar. Böylece zemberek hep dolu kalır ve saat durmaz.
Komplikasyonlu saatler için, saatinizde "Perpetual Calendar" (Sonsuz Takvim) veya "Moonphase" (Ay Fazı) gibi ayarlanması çok zor özellikler varsa, saatin durması kabustur. O ayarları tekrar yapmak yarım saatinizi alabilir. Winder, saati güncel tutar. Mekanik saatlerin içindeki yağlar, saat uzun süre (aylarca) durduğunda katılaşabilir veya yerçekimiyle süzülebilir. Winder, saati hareket halinde tutarak yağların dişliler üzerinde homojen kalmasına yardımcı olabilir (Ancak bu konu saat ustaları arasında hala tartışmalıdır; aşırı çalıştırmak da mekanizmayı yorabilir).
Sabah aceleyle evden çıkarken saatinizin tarihini ve saatini ayarlamakla uğraşmak istemiyorsanız, kutudan çalışır vaziyette alıp takmak büyük konfor sağlar. Winder, otomatik saatinizi vitrine koyarken aynı zamanda onların kalbinin atmasını sağlayan pratik bir yardımcıdır. Eğer birden fazla otomatik saatiniz varsa ve her sabah "ayarlama" ritüeliyle uğraşmak istemiyorsanız, Winder kesinlikle işe yarayan bir yatırımdır.
Yazıda değindiğimiz bu teknik detayların pratikte nasıl durduğunu, hangi saatin hangi kutuya ihtiyaç duyduğunu örnekleriyle incelediğimiz Youtube videomuzu hemen aşağıdan izleyebilirsiniz.
